De belangrijkste en misschien wel de beste toespraak ooit gehouden door een Amerikaanse president. Zo mag je Lincolns ‘Gettysburg Address’ rustig noemen. Deze tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog uitgesproken rede geldt nog steeds als ‘de moeder van alle politieke speeches’. In ieder geval in Amerika. Het land lag in puin, maar dankzij een paar goed gekozen zinnen, stond Lincoln aan de wieg van Amerika’s wederopbouw.
Er zijn genoeg foto’s bekend van Abraham Lincoln. Meestal staat ‘The Great Emancipator’ er met een ernstige blik op. Van zijn Gettysburg Address zijn helaas geen foto’s bekend.* De toespraak die Lincoln op 19 november 1864 hield ter gelegenheid van de inwijding van het militaire kerkhof bij het plaatsje Gettysburg, wordt algemeen gezien als de beste en belangrijkste toespraak ooit door een Amerikaanse president gehouden. En toch is dat epische moment in de Amerikaanse geschiedenis niet vastgelegd op de gevoelige plaat. Er was wel degelijk een fotograaf aanwezig. Maar toen deze zijn driepoot met camera had geïnstalleerd, was de president al klaar met zijn verhaal. Was het opstellen van een statief in de negentiende eeuw dan zo’n tijdrovende klus? Welnee, de toespraak was zo kort! Lincoln sprak nog geen drie minuten. Zijn legendarische speech was krap 270 woorden lang. Dat geldt zelfs vandaag de dag, in het tijdperk van de soundbite, als kort.
Vooraf was allerminst duidelijk dat de woorden van de president zo’n gewicht in de schaal van de Amerikaanse geschiedenis zouden leggen. De eerste burger van het land was niet eens de hoofdspreker op het evenement. Dat was Edward Everett, een in die tijd beroemde, maar inmiddels al lang vergeten, Amerikaanse classicus, die bij talloze nationale evenementen als spreker optrad. Lincoln was gevraagd als toegift. Everett sprak twee uur, maar geen Amerikaan die meer weet wat hij zei. Lincolns woorden, daarentegen, staan in marmer gegraveerd in het voor hem opgerichte monument in Washington DC. Wat maakte die toespraak zo bijzonder dat generaties Amerikaanse scholieren hem uit het hoofd hebben geleerd en dat hij voor politici nog steeds geldt als voorbeeld, wanneer zij een belangrijke speech moeten houden?
Lincoln onthulde in Gettysburg de diepere betekenis van de burgeroorlog binnen de Amerikaanse geschiedenis en wees de Amerikanen in één moeite de weg naar de toekomst. Hij gaf het volk een handvat om de pijnlijke gebeurtenissen te begrijpen en het land weer op te bouwen. Hij deed dat in slechts een paar rake zinnen die tegelijkertijd abstract en volkomen begrijpelijk waren. Hij framede de gebeurtenissen op een manier waarmee hij de betekenis die de oorlog zou krijgen blijvend beïnvloedde. Als een echte leider. Zonder belerend of nadrukkelijk dwingend te zijn. Hij was eerder nederig, de vele doden in ogenschouw nemend. In zijn slotzin riep hij de Amerikanen op om zich te wijden aan het ideaal waarvoor de gevallenen hun leven gaven: een natie gebaseerd op vrijheid en de gelijkheid van allen (daarbij nadrukkelijk verwijzend naar de Declaration of Independence). Als overlevenden kunnen we eigenlijk niet anders doen dan verder gaan met datgene waarvoor de gevallenen het hoogst denkbare offer brachten, zo stelde hij. Daarmee raakte hij ook aan de emotie van het moment: de slag bij Gettysburg was de bloedigste van de burgeroorlog. Er waren maar liefst 50.000 slachtoffers (doden en gewonden) te betreuren. Zijn gebruik van de beeldspraak van geboorte, dood en wedergeboorte, die zijn toespraak structuur geeft, is daarom ook zo treffend. En dan zijn er aan het slot nog historische woorden dat ‘Government of the people, by the people, for the people’ nooit verloren mag gaan. Een klassieke drieslag die het westerse democratisch ideaal kernachtig weergeeft. Geen wonder dat Lincolns fascinerende toespraak ook wel wordt getypeerd als: ‘The words that remade America’.
* (Er is wel een foto bekend waarop Lincoln te zien is, drie uur voor zijn toespraak, zittend in Gettysburg.)
Bronnen:
– Lincoln at Gettysburg – The Words That Remade America, Garry Wills (Simon & Schuster, 1992)
– “You Talkin’ To Me?” Rhetoric from Aristotle to Obama, Sam Leith (Profile Books, 2012)
– YouTube: Acteur Jeff Daniels draagt het Gettysburg Address voor
